ای  نور   ائلین قلبلره  گؤزلره  جاری

تدبیریله تنظیم ائلین لیل و نهاری

ای خوش دیشن قدرتیلن حال و مقالی

دؤندر گؤزه ل احواله بیزیم غصه لی حالی

نوروز بایرامی مبارک

سازمان فنی و حرفه ای و ضرورت وجودی آن

مقدمه

آموزش چه بصورت رسمی و چه غیر رسمی ، پدیده ای است به قدمت تاریخ .

چرا که چون استمرار و بقای  هر جامعه ای مستلزم آن است که مجموعه باورها ، ارزشها ، رفتارها ، دانشها و مهارت های آن به نسلهای جدید منتقل شود . ساخت و کار یا وسیله این انتقال در دوران ما ، نظام آموزشی است . قبلا ً این وظیفه بر عهده پدر و مادر ، بزرگان ، صاحبان حِرف و ...  بوده . احتمالاً اولین کسانی که بطور رسمی و با هدف اگاهانه به امر آموزش پرداخته اند ، افرادی بوده اند که از لحاظ دانش و تجربه و مهارت بر سایر اعضای گروه اجتماعی خود برتری داشتند و معمولا ً گروه در مواقع بحرانی ، برای بقای خود و دفاع به آنان متوسل می شدند . مثلا  از یک مرد جنگی یا شکارچی ماهر انتظار می رفت نه تنها پسران خود  بلکه پسران خویشاوندانش را نیز تعلیم دهد .

اما در جوامع امروز مفهوم آموزش و کارکردهای آن دستخوش تغییر و دگرگونی شده ، نیازهای زندگی ماشینی تخصصهای مختلف و بالطبع آموزشهای نوینی را می طلبد . نسلهای که در مدارس قدیم فقط به یادگیری خواندن و نوشتن و حساب کردن می پرداختند ، با گسترش نیازها و تنوع مشاغل ، جای خود را به نسلهایی سپرده اند که در محیطهای سازمان یافته و طبق برنامه ها و اهداف مشخص و در جریان آموزش عمومی ، تخصص مورد نیاز جامعه را فرا می گیرند.

قبلا  تمام تعهدات آموزشی و تربیتی فرد بر عهده خانواده بوده ، اما در جامعه متمدن و پیچیده امروزی با گسترش شهرنشینی و توسعه صنعتی و دگرگونی کارکردهای سیاسی و اقتصادی ، خانواده ها دیگر اقتدار و نفوذ کافی برای ایفای وظایف پیچیده حرفه آموزی را ندارند . دیگر یک آهنگر زاده الزاما ً آهنگر نمی شود . دیگر سلایق فرد برای انتخاب شغل آینده در دست خانواده نیست . دیگر فرزندان مایل به ادامه شغل پدر نیستند و می خواهند برای خود شغل مورد علاقه خود را داشته باشند و باید  در این راه تخصصهای لازم را بیاموزند .

از این رو شرایط جامعه متحول ، مستلزم ایجاد نهادها و سازمانهای آموزشی مختلفی است که دامنه گسترده ای از تجارب ، معارف ، علوم و فنون جدید را شامل شود .

اولین تلاشها در زمینه حرفه آموزی در دوران جدید  توسط وزارت آموزش و پرورش با  تدریس عنوان درسی به نام حرفه و فن انجام یافته ، که افراد را با مبادی هر چند جزئی ولی مفید بعضی تخصصهای عمومی چون برق کاری ، شناخت ابزار و ادوات کارگاهی ، نجاری ، خیاطی و قلاب بافی آشنا می سازد .

گذشته از بعضی کاستیها  و دسته بندی موارد به نسبت جنسی و شاید کهنگی موارد آموزشی تلاش خوبی در جهت آشنایی کلی دانش آموزان با دنیای اطراف خود است .

طرح کاد  نمونه دیگری از اینگونه آموزشها بود که در نظام قدیم آموزشی در دوران متوسطه بصورت یک روز در هفته به مدت چهار سال دانش آموز با معرفی آموزش و پرورش نزد   یکی از صاحبان مشاغل و حِرف به یادگیری فنون شغل مربوطه می پرداخت .

اخیرا ً در نظام جدید آموزشی در کنار چهار رشته ریاضی و فیزیک - علوم تجربی - علوم انسانی - فنی و حرفه ای رشته کاردانش با تنوع رشته ای و تمرکز برنامه ریزی و عدم تمرکز در اجرای رشته های مورد نیاز پا به عرصه وجود نهاده که دیگر نه  بصورت عمومی بلکه کاملا ً تخصصی و جهت گیرانه به آموزش گرایش های مورد آموزش می پردازد . سوای از این که خود رشته فنی و حرفه ای در این زمینه نقش بسزایی دارد .  

داشتن هزینه سرانه دانش آموزی به اندازه حدودا ً ده برابر مدارس نظری و حتی وجود امکانات چند ده میلیونی برای آموزش هنر جویان  ،  گواه  بر مورد توجه واقع شدن این رشته در برنامه ریزی های کلان کشوری است . اما افسوس که در شیوه های اجرا گاهی وقت بنا به رواج فرهنگ غلط  پشت میز نشینی  به اشتباه رفته و این شاخه از علوم را در آخرین ردیف توصیه نامه تحصیلی قرار می دهیم .

تاریخچه مختصری از سازمان

وزارت کار و امور اجتماعی نیز در این راه با تاسیس سازمان فنی و حرفه ای و آموزش فنون مختلف به کارآموزان گام مهمی را برداشته است . سازمان مذکور در سال   1359 از ادغام ادارات تعلیمات حرفه ای و صندوق کارآموزی و کانون کارآموزی تشکیل و با عنوان سازمان آموزش فنی و نیروی انسانی پا به عرصه وجود نهاد . در سال  1360  نیز با عنوان سازمان فنی و حرفه ای عملا ً وارد عرصه حرفه آموزی گردید . از آن زمان تا کنون روز به روز بر تنوع رشته ها با توجه به زمینه و استعداد محلی  -  منطقه ای  افزوده بطوری که در سال  جاری  ، 600 مرکز ثابت ، 765 مرکز سیار ، 140 واحد آموزشی در زندان ها ، 114 واحد در پادگان ها و دهها مرکز جوار و بین کارگاهی و بیش از 12000 واحد آموزشگاه آزاد فنی و حرفه ای با تنوع بسیار زیاد رشته ها در کشور فعالیت می کنند .

درنیم سال امسال  نیز 3000 رشته با استاندارد آموزشی در مراکز دولتی این سازمان در حال آموزش است  که قراراست تا آخر سال به 5000 رشته ارتقاء یابد . همچنین در این مدت حدود 24000 نفر در بخش دولتی و 16000 نفر بصورت غیر دولتی آموزش دیده اند که در مجموع امسال بیش از 40000 نفر از مراکز فنی و حرفه ای سراسر کشور مهارت آموزی کرده اند .

ضرورت وجودی

امروزه نقش آموزش در افزایش کارآیی ، بهره ­وری و توسعة اقتصادی کشورها بیش از پیش اهمیت یافته است چرا که در دنیای کنونی داشتن کارخانه­ها ، زمین ، ابزار و ماشین­آلات  سرمایه محسوب نمی شود  بلکه ثروت در منابع انسانی نهفته است .  از این رو توجه به امر آموزش در مرکز توجه دولت ها و سازمان های بزرگ قرار دارد.

آموزش­های فنی و حرفه­ای با هدف افزایش توانمندی و اشتغال افراد مطرح شد و مفهوم اصلی آن توسعة مهارت­ها به سمت فرصت­ها و چالش­های فعلی و آینده به منظور کاهش بیکاری جوانان ( همانگونه که شاهد آن هستیم  فقدان مهارت به عنوان یکی از مهمترین علل بیکاری در بین جوانان است ) ، فقر و رقابت­پذیری بین­المللی می با­شد .

اهداف کلی این سازمان ارتقای منزلت و قداست کار، پرورش وجدان کاری و انضباط اجتماعی واقتصادی ، تأمین نیروی انسانی ماهر، کارآمد و متخصص مورد نیاز بخش صنعت ، خدمات و کشاورزی ، شناساندن پیشه­ها و مشاغل مولد ، تقویت روحیه مسئولیت­پذیری ، ایجاد علاقه به کار و تولید ، تقویت  فرهنگ کار، آموزش برای قبول مسئولیت در آینده ، انجام کار گروهی و آمادگی برای اجتماعی زیستن ، کسب بینش سازماندهی و هدایت و سرپرستی می باشد .

در تحقیقی که توسط آقای دکتر محمد خالدی در مهر ماه سال جاری در خصوص اثر بخشی آموزش های فنی و حرفه ای ، هنرستان ها و دوره های علمی کاربردی در زمینه اشتغال صورت گرفت نتایج ذیل عاید گردید که بیانگر برتری بلا منازع مراکز آموزش فنی و حرفه ای در زمینه کارآفرینی و اشتغال است .

نتایج تحقیق به قرار زیر است  :   

1- 1/24 درصد از آموزش دیدگان دوره های علمی –  کاربردی  ، 23 درصد از آموزش دیدگان هنرستان های فنی و حرفه ای و کاردانش و 5/13 درصد از آموزش دیدگان مراکز فنی و حرفه ای کشور پس از اتمام دوره موفق به یافتن شغل شده اند .

با در نظر گرفتن دوره زمانی آموزش ها که برای دوره های علمی – کاربردی 40/31 ماه ، برای هنرستان های فنی و حرفه ای و کار و دانش 40/27 ماه و برای مراکز آموزش فنی و حرفه ای حدود 72/5 ماه است می توان نتیجه گرفت که کارآیی مراکز فنی و حرفه ای کشور در زمینه ایجاد شغل بسیار بالاتر است . همچنین این مراکز از لحاظ تأثیر بر توانمندی شغلی و افزایش مهارت شاغلین موفق­ترعمل نموده­اند .

بنا به اظهار یکی از مسؤلین سازمان ، فردی که شش ماه در یک کارگاه فنی و حرفه‌ای به صورت استاندارد آموزش ببیند همانند کسی است که 16 سال آموزش به صورت استاد شاگردی به روش سابق دیده باشد ( نگارنده نیز به عنوان شخصی که حدود 750 ساعت دوره های آموزشی در مراکز آموزش فنی و حرفه ای سپری کرده صحت مورد مذکور را با توجه به سطح علمی اساتید و امکانات مراکز و آموزش بلند نظرانه و به دور از خست استاد شاگردی و ...  تأیید می نماید )

نتیجه گیری

همانگونه که ملاحظه می فرمایید ضرورت وجود و گسترش سازمان فنی و حرفه ای به عنوان متولی آموزش های کوتاه مدت بیش از پیش به چشم می خورد و به نظر می رسد آن دوران نا شناخته گی و گم گشتگی سازمان که با وجود سرمایه گذاری فراوان ( ناگفته نماند ، هزینه احداث یک مرکز فنی و حرفه‌ای معادل راه‌اندازی 40 هنرستان است ) بسیاری از مردم از وجود و سیر مراحل آموزشی آن بی خبر بودند  به سر آمده و دوران طلایی آن فرا رسیده است ، اما باز هم نیاز به آشناسازی مردم با فعالیت ها و برنامه های این سازمان احساس می گردد .   

پیشنهادات

مسئله ای که در اینجا به عنوان یک نیاز خود نمایی می کند هماهنگ کردن مهارتهای کار آموزان و جمعیت جویای کار با نیاز بازار کار منطقه است ، یعنی بدین گونه نباشد که در منطقه ای به دور از هتل دوره های آموزشی هتل داری برگزار گردد ،  یا اینکه دوره های آموزشی پس از اشباع کامل بازار کار آن باز هم به فعالیت خود ادامه دهد . امید است با برنامه ریزی و مطالعات منطقه ای و شناسایی استعدادها و احتیاجات محلی این هماهنگی نیز به شکل سازنده در جهت حل گوشه ای از معضل بیکاری صورت گیرد .